माहितीचा अधिकार
माहितीचा अधिकार अधिनियम, 2005 नागरिकांना सार्वजनिक प्राधिकरणांकडून माहिती मागण्याचा अधिकार देतो, ज्यामुळे प्रशासनात पारदर्शकता व जबाबदारी सुनिश्चित होते. पोलीस महानिरीक्षक कार्यालय, नागपूर परिक्षेत्र, माहितीचा अधिकार अधिनियमातील तरतुदीनुसार नागरिकांना माहिती देण्यासाठी कटिबद्ध आहे.
1. माहितीचा अधिकार अर्ज कसा करावा
कोणताही भारतीय नागरिक या कार्यालयाकडे उपलब्ध असलेली माहिती मिळविण्यासाठी माहितीचा अधिकार (RTI) अर्ज करू शकतो.
RTI अर्ज करण्याची प्रक्रिया:
आवश्यक माहिती स्पष्टपणे नमूद करून अर्ज तयार करावा.
अर्ज सार्वजनिक माहिती अधिकारी (PIO), पोलीस महानिरीक्षक कार्यालय, नागपूर परिक्षेत्र यांना संबोधित करावा.
शासन नियमांनुसार निर्धारित RTI अर्ज शुल्क भरावे.
अर्ज सादर करण्याचे मार्ग:
प्रत्यक्ष कार्यालयात
टपालाद्वारे
ऑनलाइन RTI पोर्टलद्वारे (लागू असल्यास)
अर्जदाराने संपर्कासाठी वैध पत्ता व तपशील नमूद करणे आवश्यक आहे.
2. RTI अर्जाची स्थिती कशी तपासावी
अर्जदार खालील प्रकारे RTI अर्जाची स्थिती तपासू शकतात:
अर्ज सादर करताना दिलेल्या पावती क्रमांकाच्या आधारे
कार्यालयीन वेळेत या कार्यालयाच्या RTI कक्षाशी संपर्क साधून
अर्ज ऑनलाइन दाखल केला असल्यास अधिकृत RTI ऑनलाइन पोर्टलद्वारे
3. सार्वजनिक माहिती अधिकारी (PIO)
सार्वजनिक माहिती अधिकारी (PIO):
पोलीस महानिरीक्षक कार्यालय, नागपूर परिक्षेत्र
प्रथम अपील प्राधिकरण (FAA):
माहितीचा अधिकार अधिनियम, 2005 अंतर्गत नियुक्त प्राधिकरण
(संपर्क क्रमांक व कार्यालयाचा पत्ता अधिकारी निर्देशिका विभागात उपलब्ध आहे.)
4. संघटना व कार्ये
पोलीस महानिरीक्षक कार्यालय, नागपूर परिक्षेत्र हे महाराष्ट्र पोलीस दलाअंतर्गत कार्यरत असून खालील जबाबदाऱ्या पार पाडते:
नागपूर परिक्षेत्रातील पोलीस घटकांचे नियंत्रण व प्रशासन
कायदा व सुव्यवस्था राखणे
गुन्हे नियंत्रण व प्रतिबंध
तपास प्रक्रियेवर देखरेख
प्रभावी पोलीसिंग व सार्वजनिक सुरक्षेची खात्री
5. अधिकारी व कर्मचाऱ्यांचे अधिकार व कर्तव्ये
या कार्यालयातील अधिकारी व कर्मचारी खालील कायद्यांनुसार आपली कर्तव्ये पार पाडतात:
फौजदारी प्रक्रिया संहिता (CrPC)
भारतीय दंड संहिता (IPC)
महाराष्ट्र पोलीस अधिनियम
सक्षम प्राधिकरणांकडून जारी आदेश, परिपत्रके व मार्गदर्शक सूचना
त्यांच्या जबाबदाऱ्यांमध्ये कायद्याची अंमलबजावणी, गुन्ह्यांचा तपास व जनसेवा यांचा समावेश आहे.
6. निर्णय घेण्याची प्रक्रिया
निर्णय खालील बाबींच्या आधारे घेतले जातात:
लागू कायदे व शासन नियम
स्थायी आदेश व विभागीय मार्गदर्शक तत्त्वे
अधीनस्थ कार्यालयांकडून प्राप्त माहिती व पर्यवेक्षणात्मक पुनरावलोकन
निर्णय प्रक्रिया निश्चित श्रेणीबद्ध पद्धतीनुसार पारदर्शकता व जबाबदारी सुनिश्चित करण्यासाठी राबवली जाते.
7. कार्य पार पाडण्याचे निकष
कार्य खालील आधारांवर पार पाडले जाते:
कायदेशीर तरतुदी
शासन निर्णय व परिपत्रके
मानक कार्यपद्धती (SOP)
कायद्यानुसार व विभागीय सूचनांनुसार निश्चित कालमर्यादा
8. जनतेशी सल्लामसलत
विभाग जनतेशी खालील माध्यमांतून संवाद साधतो:
तक्रार निवारण यंत्रणा
नागरिकांचा अभिप्राय
जनसंवाद कार्यक्रम
समुदाय पोलीसिंग उपक्रम
चांगल्या पोलीसिंग व प्रशासनासाठी जनतेचे सहकार्य अपेक्षित आहे.
9. अधिकारी निर्देशिका व खर्च
या विभागामध्ये खालील माहिती समाविष्ट आहे:
अधिकारी व कर्मचाऱ्यांची नावे व पदनाम
कार्यालयीन संपर्क तपशील
शासन नियमांनुसार प्रशासकीय व कार्यकारी खर्चाची माहिती
10. अंदाजपत्रक वाटप
अंदाजपत्रक वाटपामध्ये खालील बाबींचा समावेश आहे:
महाराष्ट्र शासनाकडून मंजूर निधी
प्रशासन, पायाभूत सुविधा, प्रशिक्षण व कार्यासाठी निधीचा वापर
मंजूर आर्थिक नियमांनुसार खर्च
11. उपलब्ध दस्तऐवज
या कार्यालयाकडे खालील प्रकारचे दस्तऐवज उपलब्ध आहेत:
प्रशासकीय आदेश व परिपत्रके
धोरणात्मक दस्तऐवज
सांख्यिकी व कार्यात्मक अहवाल
आर्थिक व लेखापरीक्षण नोंदी
माहितीचा अधिकार अधिनियमानुसार (कायद्यातील अपवाद वगळता) दस्तऐवज पाहण्याची सुविधा दिली जाते.
